gemmologia
Wiosenne pączki, czyli podstawy gemmologii
Irena Jarzyńska
Kilka lat temu napisałam książkę! Maszynopis leży w szufladzie, ponieważ wymyśliłam mało ambitny tytuł, a później zobaczyłam podobną książkę w księgarni: Na początku były drzewa. Ale przecież w NATURZE jest wszystko, więc informacje zawarte w mojej książce były tylko powieleniem ogólnie funkcjonujące wiedzy przyrodniczej.
Pod koniec zimy tęsknimy za wiosennym rozbudzeniem, zielenią i zdrowymi naturalnymi smakołykami. Postanowiłam podzielić się wiedzą i umiejętnościami na temat leczniczych właściwości drzew i roślin zielarskich, nie tylko z mojej książki.
Gemmologia jest działem fitoterapii i wykorzystuje do leczenia pączki drzew, z których później rozwiną się liście, kwiaty, korzenie lub kłącza. Charakterystyczną cechą tych wiosennych pączków roślin jest obecność tkanki merystematycznej, czyli twórczej, wzrostowej roślin, bogatej w substancje odżywcze i lecznicze. Nawet niewielkie ilości surowych lub suszonych pączków roślin mogą pomóc w dolegliwościach. Instynktownie wiedzą o tym zwierzęta i wiosną obgryzają młodą korę i pączki liściowe drzew.
Preparaty gemmologiczne można zrobić samemu. Po spacerze w lesie lub na polu, świeże pączki, np. topoli, leszczyny, sosny, kasztanowca, brzozy, wierzby lub czeremchy suszymy w temperaturze ok. 40 -50 st. C lub zalewamy alkoholem 40% i mamy leczniczą nalewkę. Działa podobnie jak roślina, z której pochodzą pączki, ale ma zwiększona moc, ze względu na akumulację substancji aktywnych.
W naszym polskim klimacie najwcześniej rozwijają się pączki kwiatowe leszczyny, nawet w lutym po kilku dniach ocieplenia. Męskie kwiatostany leszczyny, charakterystyczne długie bazie, suszymy w temperaturze ok. 40 st.C. W przypadku dolegliwości robimy leczniczą herbatkę, zalewając 1 łyżkę suchych pączków 1 szklaną wrzącej wody. Mają działanie przeciwzapalne, antyseptyczne, odtruwające i moczopędne. Zawierają flawonoidy, fitohormony, garbniki, kwasy organiczne i olejki eteryczne.
Wykorzystuje się je do wspomagania leczenia zaburzeń przemiany materii, nieżytów przewodu pokarmowego, przy zapaleniu dróg moczowych i układu oddechowego. Ponadto taki napar można wykorzystać jako okład na zmęczone i opuchnięte oczy. Bogactwo składników odżywczych wiosennych pączków roślin służy do uzupełniania niedoborów pokarmowych na przednówku. Leszczynowe bazie można dodawać do kotletów, zapiekanek lub ciasteczek kruchych
Nieco później rozwijają się pączki olchy czarnej, szarej lub zielonej. Duża zawartość fitosteroli, terpenów, garbników oraz wielu witamin z grupy B, PP, C, A, E, F sugeruje działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne moczopędne i regulującą gospodarkę hormonalną człowieka. Zewnętrznie można stosować w leczeniu trądziku, łuszczycy, przy wypadaniu włosów oraz w stanach zapalnych oczu.
Z daleka widoczne i wyczuwalne dobrym węchem są żywiczne pączki topoli balsamicznej, czarnej, białej i osiki. Ze względu na dużą zawartość salicylanów, mają działanie przeciwzapalne, oczyszczające, moczopędne, napotne, przeciwreumatyczne i przeciwartretyczne (usuwają nadmiar kwasu moczowego z ustroju). Napary z pączków topoli można stosować do kąpieli, okładów, przemywania i płukania chorych miejsc na skórze.
Równie bogate w składniki lecznicze są pączki liściowe i kwiatowe wierzby białej lub kruchej. Duże wierzbowe kotki można ususzyć i zaparzać w przypadku przeziębienia i grypy. Zawartość rozgrzewających i przeciwzapalnych salicylanów przyspieszy proces powrotu do zdrowia.
Bardzo wartościowe są pączki kasztanowca, zasobne w witaminę K, flawonoidy, saponiny, garbniki, żywice roślinne. Substancje te uszczelniają ściany naczyń krwionośnych, zmniejszają ich kruchość. Wykorzystuje się je do sporządzania maści na żylaki i hemoroidy.
Na przednówku można zbierać i suszyć pąki sosny zwyczajnej, świerka, modrzewia i jodły. Szczególnie młode, jeszcze zamknięte, pączki sosny są bardzo wartościowe i od dawna wykorzystywane w fitoterapii. Bardzo zasobne w olejki eteryczne, flawonoidy, glikozydy, garbniki, żywice oraz witaminę C i P. Mają działanie odtruwające (czyszczące krew), wykrztuśne, napotne, przeciwgorączkowe i przeciwgrzybiczne. Stosowane są głównie przy zakażeniach i nieżycie układu oddechowego, kaszlu i reumatyzmie. Suszone pączki sosny można wykorzystać do przygotowania aromatycznej kąpieli lub leczniczych okładów i maści na stawy, owrzodzenia lub trudno gojące się rany.
Jednak najwięcej walorów leczniczych posiada brzoza. Wykorzystuje się pączki liściowe i kwiatowe, młode liście, korę i oczywiście oskołę, czyli sok brzozowy.
Ale o tym smakołyku następnym razem…